Οι βιβλιοπροτάσεις μας για τις διακοπές των Χριστουγέννων.
Το νόημα στα Μαθηματικά – Συλλογικό (ΡΟΠΗ)
Άραγε είναι τα μαθηματικά ένα διανοητικό παιχνίδι υψηλής δεξιοτεχνίας στο οποίο οι ειδήμονες επιδεικνύουν τις ικανότητές τους αντιμετωπίζοντας επινοημένα προβλήματα ή οι μαθηματικοί εμπλέκονται σε πράξεις ανακάλυψης καθώς εξερευνούν μια ανεξάρτητη περιοχή της μαθηματικής πραγματικότητας; Για ποιον λόγο αυτός ο φαινομενικά αφηρημένος επιστημονικός κλάδος παρέχει το κλειδί που ξεκλειδώνει τα βαθιά μυστικά του φυσικού σύμπαντος; Ο τρόπος με τον οποίο κάποιος θα απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα επηρεάζει σημαντικά του μεταφυσικό στοχασμό για την έννοια της πραγματικότητας.
Το συγκεκριμένο βιβλίο δεν συγκαταλέγεται ούτε στα εκλαϊκευτικά βιβλία που εξυμνούν «του θαυμαστό κόσμο των μαθηματικών» ούτε στα πιο τεχνικά κείμενα που συντάσσουν οι φιλόσοφοι των μαθηματικών, αλλά αποσκοπεί να καλύψει το κενό μεταξύ αυτών των δύο κατηγοριών. Οι συγγραφείς του βιβλίου -ορισμένοι από τους καλύτερους μαθηματικούς, μαθηματικούς φυσικούς και ειδικούς στη μαθηματική φιλοσοφία, παγκοσμίως- καταθέτουν τη δική τους οπτική σε αυτή την τόσο συναρπαστική διαμάχη για το νόημα που ενέχουν τα μαθηματικά. Ύστερα από κάθε κεφάλαιο, ακολουθεί μία σύντομη απάντηση ενός άλλου μέλους της συγγραφικής ομάδας, διευρύνοντας τη θεματική που πραγματεύεται ο συγγραφέας του εκάστοτε κεφαλαίου και θέτοντας νέα ερωτήματα.
Ιδανικό ανάγνωσμα για τον γενικό αναγνώστη που ενδιαφέρεται να γνωρίσει περισσότερο τα μαθηματικά αλλά και χρήσιμο εργαλείο για μαθηματικούς και όσους εξειδικεύονται στη φιλοσοφία των επιστημών, ανεξαρτήτως επιπέδου, το βιβλίο Το νόημα στα μαθηματικά προσφέρει νέες, αποκαλυπτικές πτυχές ενός πεδίου που θεωρείται γενικά παγιωμένο. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Ο Λεβιάθαν και η Αντλία Κενού – Shapin & Schaffer (ΡΟΠΗ)
Το Ο Λεβιάθαν και η Αντλία Κενού εξετάζει τις διαμάχες σχετικά με την αξία και την ορθότητα των πειραματικών μεθόδων ανάμεσα σε δύο μεγάλους διανοητές του δέκατου έβδομου αιώνα: του Τόμας Χομπς, συγγραφέα της πολιτικής πραγματείας Λεβιάθαν και σφοδρού επικριτή του συστηματικού πειραματισμού στη φυσική φιλοσοφία, και του Ρόμπερτ Μπόιλ, μηχανιστικού φιλοσόφου και κατόχου της νεοεφευρεθείσας αντλίας κενού. Τα ζητήματα που διακυβεύονταν στις μεταξύ τους διαμάχες εκτείνονταν από τη φυσική ακεραιότητα της αντλίας κενού μέχρι τη διανοητική ακεραιότητα της γνώσης που αυτή θα μπορούσε να προσφέρει. Τόσο ο Μπόιλ όσο και ο Χομπς έψαχναν τρόπους καθορισμού της γνώσης, οι οποίοι δεν θα εκφυλίζονταν σε ad hominem επιθέσεις και πολιτική διχόνοια. Ο Μπόιλ πρότεινε το πείραμα ως θεραπεία. Υποστήριζε πως τα γεγονότα θα έπρεπε να κατασκευάζονται από μηχανές σαν την αντλία κενού, έτσι ώστε επιφανείς άντρες να μπορούν να γίνουν μάρτυρες των πειραμάτων και να παράγουν γνώση με την οποία θα συμφωνούσαν όλοι. Ο Χομπς, αντίθετα, αναζητούσε τον φυσικό νόμο και αντιμετώπιζε τα πειράματα σαν τα τεχνητά, αναξιόπιστα παράγωγα μιας κλειστής συντεχνίας.
Οι νέες προσεγγίσεις που επιχειρούνται στο Ο Λεβιάθαν και η Αντλία Κενού υπήρξαν ιδιαιτέρως επιδραστικές για την ιστορική μελέτη της επιστήμης. Οι Σέιπιν και Σέιφερ εντόπισαν μια στιγμή επιστημονικής επανάστασης και έδειξαν το πώς κομβικές επιστημονικές προϋποθέσεις τα γεγονότα, οι ερμηνείες, το πείραμα, η αλήθεια διαδραμάτισαν κρίσιμο ρόλο στη δόμηση μιας νέας πολιτικής τάξης. Οι Σέιπιν και Σέιφερ ήταν, επίσης, καινοτόμοι στην εθνογραφική τους προσέγγιση. Στην απόπειρά τους να κατανοήσουν τις εργασιακές συνθήκες, τις τελετουργίες και τις κοινωνικές δομές μιας απόμακρης, άγνωστης ομάδας, υποστήριξαν πως η πολιτική εμπλεκόταν σε αυτά που έκαναν οι επιστήμονες και όχι σε αυτά που έλεγαν. Οι Στίβεν Σέιπιν και Σάιμον Σέιφερ χρησιμοποιούν τη σύγκρουση ανάμεσα στους Χομπς και Μπόιλ ως έναν τρόπο κατανόησης του τι διακυβευόταν στην πρώιμη ιστορία του επιστημονικού πειραματισμού. Περιγράφουν τις αποκλίνουσες απόψεις των πρωταγωνιστών τους σχετικά με τη φυσική φιλοσοφία και τοποθετούν τις διαμάχες των Μπόιλ και Χομπς εντός συζητήσεων της περιόδου γύρω από τον ρόλο των διανοούμενων στη δημόσια ζωή και των προβλημάτων της κοινωνικής τάξης και συναίνεσης στην Αγγλία της Παλινόρθωσης. Σε μια νέα εισαγωγή, οι συγγραφείς περιγράφουν το πώς η επιστήμη και το κοινωνικό της πλαίσιο γίνονταν αντιληπτά, όταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το βιβλίο, και το πώς έχει αλλάξει η ιστορία της επιστήμης από τότε. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Αναζητώντας το Αόρατο Σύμπαν – David Elbaz (ΠΕΚ)
Η πρόοδος της αστρονομίας μέσα στον 20ό αιώνα σημείωσε τεράστια άλματα: επιταχυνόμενη διαστολή του σύμπαντος, Μεγάλη Έκρηξη, μαύρες τρύπες, υπερκαινοφανείς αστέρες και τόσα άλλα. Ωστόσο, η αόρατη σκοτεινή ύλη, που είναι αναγκαία για να εξηγήσουμε την κίνηση των γαλαξιών, η αόρατη σκοτεινή ενέργεια, που είναι αναγκαία για να δικαιολογήσουμε την επιτάχυνση της διαστολής του σύμπαντος, αλλά και οι μαύρες τρύπες, που εξαφανίζουν τη συνήθη ύλη όπως ο ταχυδακτυλουργός εξαφανίζει έναν λαγό μέσα στο καπέλο του, διαμορφώνουν την εικόνα ενός σύμπαντος που αδυνατούμε να το συλλάβουμε, γιατί δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε ολοένα και μεγαλύτερο τμήμα του.
Ρίχνοντας φως σε ό,τι προσφυώς ονομάζεται το μαύρο τρίγωνο της άγνοιάς μας, ο συγγραφέας προσπαθεί να εντοπίσει τις προκαταλήψεις που μας κρύβουν ένα τόσο μεγάλο μέρος του σύμπαντος, αναλύοντας μια σειρά από πιθανές αυταπάτες. Υπάρχει, πράγματι, έλλειμμα ύλης στο σύμπαν; Ενδέχεται οι παρατηρήσεις μας να είναι εσφαλμένες; Άραγε βλέπουμε τρισδιάστατα ένα δισδιάστατο ολογραφικό σύμπαν; Ή μήπως ζούμε μέσα σε μια μαύρη τρύπα συμπαντικών διαστάσεων, σε μια φυσαλίδα-σύμπαν ή σ’ ένα σύμπαν-νησί;
Σε τούτο το ιδιαίτερα εύληπτο βιβλίο, ο κορυφαίος αστροφυσικός Νταβίντ Ελμπάζ εξετάζει υπό ένα ολότελα διαφορετικό πρίσμα τα θεμελιώδη ερωτήματα που απασχολούν τη σύγχρονη κοσμολογία. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Οι ερμηνείες της Κβαντομηχανικής – Στέφανος Τραχανάς (ΠΕΚ)
Η κβαντομηχανική είναι σίγουρα η πιο επιτυχημένη επιστημονική θεωρία όλων των εποχών. Όχι μόνο εξήγησε τον κόσμο μας, αλλά και τον άλλαξε -μέσω της τεχνολογίας- όσο τίποτε άλλο στην ανθρώπινη ιστορία μέχρι τώρα. Ταυτόχρονα όμως η εικόνα του φυσικού κόσμου που αναδύθηκε απ’ αυτήν είναι ό,τι πιο αλλόκοτο έχει αντιμετωπίσει ποτέ ο ανθρώπινος νους. Με την «πέτρα του σκανδάλου» να βρίσκεται στη θεμελιώδη τυχαιότητα της θεωρίας. Στην ύπαρξη θεμελιωδώς αναίτιων γεγονότων.
Το θέμα του βιβλίου είναι οι εναλλακτικές ερμηνείες προς την καθιερωμένη κβαντομηχανική -την κβαντομηχανική της Κοπεγχάγης, όπως λέγεται- οι οποίες προτάθηκαν ως «φάρμακο» στην «αρρώστια» της θεμελιώδους πιθανοκρατίας. Η ιδιαιτερότητα του βιβλίου έγκειται κυρίως στην προσπάθεια του συγγραφέα να πάρει ένα θέμα διαβόητο για την ασάφεια και την ποικιλία των αντικρουόμενων εκδοχών του και να το κάνει διδάξιμο στο βασικό προπτυχιακό επίπεδο.
Ένα πνεύμα «αυθάδειας» απέναντι στις δογματικές βεβαιότητες, σε συνδυασμό με μια συνεχή ετοιμότητα για αλλαγές και αναθεωρήσεις, είναι η πνευματική στάση που απαιτεί το θέμα του βιβλίου και το βιβλίο το ίδιο.
Το κοινό στο οποίο απευθύνεται είναι ανήσυχοι φοιτητές και επαγγελματίες επιστήμονες που έχουν παρακολουθήσει ένα προπτυχιακό μάθημα κβαντομηχανικής και έχουν μια γνήσια περιέργεια να την δουν στο κάδρο μιας ριζοσπαστικής αμφισβήτησης. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Quantum – Manjit Kumar (ΠΑΤΑΚΗΣ)
Για τους περισσότερους ανθρώπους, η κβαντική θεωρία είναι συνώνυμη της μυστηριώδους, ανεξιχνίαστης επιστήμης. Και για πολλά πολλά χρόνια ήταν εξίσου αινιγματική για τους ίδιους τους επιστήμονες. Σε αυτό το αριστοτεχνικά γραμμένο βιβλίο, ο Manjit Kumar παρουσιάζει την ιστορική καταγραφή αυτής της καθοριστικής επιστημονικής επανάστασης, καθώς και της αντιπαράθεσης που αναπτύχθηκε στον πυρήνα της και δίχασε τους πρωταγωνιστές της.
Η κβαντική θεωρία εξετάζει αυτούς καθαυτούς τους δομικούς λίθους του κόσμου μας, τα σωματίδια και τις διεργασίες χωρίς τις οποίες αυτός δε θα υπήρχε. Ωστόσο, επί 60 χρόνια, οι περισσότεροι φυσικοί πίστευαν ότι η κβαντική θεωρία αρνείται την ύπαρξη της ίδιας της πραγματικότητας. Στο Quantum ο Manjit Kumar δείχνει πώς η χρυσή εποχή της φυσικής προκάλεσε τη μεγαλύτερη πνευματική διαμάχη του εικοστού αιώνα. Το 1905, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν υπέβαλε την ιδέα ότι το φως δεν είναι κύμα αλλά σωματίδιο, αψηφώντας πειράματα ενός αιώνα. Η κβαντική θεωρία είναι αλλόκοτη. Η αρχή της αβεβαιότητας του Βέρνερ Χάιζενμπεργκ και η πασίγνωστη νεκροζώντανη γάτα του Έρβιν Σρέντινγκερ είναι εξίσου αλλόκοτες. Κι όπως είπε ο Νιλς Μπορ, εάν δεν αιφνιδιάστηκες από την κβαντική θεωρία, δεν την κατάλαβες πραγματικά. Ενώ το Quantum τοποθετεί την επιστήμη στο γενικότερο πλαίσιο των μεγάλων ανακατατάξεων της σύγχρονης εποχής, κεντρικό θέμα του αποτελεί επίσης η διένεξη ανάμεσα στον Αϊνστάιν και στον Μπορ σχετικά με τη φύση της πραγματικότητας και την ψυχή της επιστήμης. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
«Όσοι δεν αιφνιδιάστηκαν όταν συνάντησαν για πρώτη φορά την κβαντική θεωρία, μάλλον δε θα την κατάλαβαν». (NIELS BOHR)
«Όσο περισσότερες επιτυχίες απολαμβάνει το κβάντο, τόσο πιο ανόητο φαίνεται». (ALBERT EINSTEIN)
«Ντρέπομαι για λογαριασμό σου, Αϊνστάιν χρησιμοποιείς εναντίον της νέας κβαντικής θεωρίας τα ίδια ακριβώς επιχειρήματα που επικαλέστηκαν και οι αντίπαλοί σου κατά της θεωρίας της σχετικότητας». (PAUL EHRENFEST)
Τι είπε ο Αϊνστάιν στο μάγειρά του; – Robert Wolke (ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ)
Αν και δεν συμπαθώ καθόλου την εισαγωγή της χημείας σε μια ζεστή κουζίνα ενός εμπνευσμένου μάγειρα, όπου ο χημικός με τη στεγνή γνώση της επιστήμης του θα θελήσει να τεκμηριώσει και -γιατί όχι- να βελτιώσει τις τεχνικές του ευφάνταστου μάγειρα, διάβασα με ενδιαφέρον το βιβλίο του Robert Wolke.
Για μένα η μαγειρική δεν είναι επιστήμη, είναι τέχνη και η τέχνη δεν έχει φόρμουλες, ούτε κανόνες, έχει φαντασία, δημιουργικότητα, ταλέντο, που όλα αυτά μαζί τυλίγονται από την πείρα.
Παρά ταύτα, όταν η συνάντηση του μάγειρα με τον επιστήμονα έχει ένα περιτύλιγμα απλότητας και χιούμορ, τότε τα πράγματα αρχίζουν και ισορροπούν και -γιατί όχι- να συμμαχούν.
Δεν είναι μόνο ότι τα κεφάλαια του βιβλίου είναι χωρισμένα σε ορισμένα βασικά υλικά της κουζίνας και θέτουν ερωτήματα που ήδη αιωρούνται στο μυαλό μας. Είναι και το ότι όλα αυτά έχουν και μεγάλη δόση χιούμορ. Χιούμορ έχουν και οι συνταγές, όπως, π.χ., το κέικ με μελάσα και τζίντζερ ή το βελούδινο μους σοκολάτας, το φαγητό του διαβόλου δοσμένο με πολλά τρικ μαγειρικής. Ή τα ελληνικά αρνίσια ποδαράκια, μια συνταγή που δεν έγινε ποτέ στην Ελλάδα και που ισχυρίζεται ότι τα λεπτά κόκαλα του αρνιού μπορεί να έχουν και μεδούλι.
Μου αρέσουν όλα αυτά γιατί, όσες γνώσεις κι αν έχω μαζέψει, με πάνε ένα βήμα μπροστά. Αφήστε που κοντεύω να γίνω και κολλητός με τον Αϊνστάιν, μια και τον ψάχνω συνέχεια στις σελίδες του βιβλίου, αλλά στιγμή δεν τον αντάμωσα.
Αν έχετε μια τόση δα ροπή στη μαγειρική, τότε κρατάτε το σωστό βιβλίο στα χέρια σας. (Ηλίας Μαμαλάκης, από την έκδοση)
3-λεπτά Αϊνστάιν – Paul Parsons (ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ)
«Κανένας, απ’ όσο γνωρίζω, δεν έχει καταφέρει να αφηγηθεί την ιστορία του Αϊνστάιν τόσο συνοπτικά και με τόσο μεγάλη ακρίβεια (ή, μάλλον, με τόσο μεγάλη ακρίβεια και ταυτοχρόνως τόσο συνοπτικά).» ΤΖΟΝ ΓΚΡΙΜΠΙΝ
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν ήταν μια σπάνια επιστημονική ιδιοφυΐα και οι θεωρίες του έθεσαν τα θεμέλια της σύγχρονης Φυσικής. Εκτός από διαπρεπής φυσικός, ήταν υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολιτικός ακτιβιστής, και… η παραδοσιακή αρχετυπική προσωπικότητα του «τρελού» αλλά λαμπρού καθηγητή.
Το βιβλίο «3-λεπτά Αϊνστάιν» είναι μια περιεκτική αλλά και ολοκληρωμένη εισαγωγή στη ζωή και το έργο μιας από τις μεγαλύτερες ιδιοφυΐες όλων των εποχών. Σε αυτή τη συνοπτική βιογραφία, η ζωή του Αϊνστάιν χωρίζεται σε μικρές «εύπεπτες» αυτοτελείς ενότητες που διαβάζονται μέσα σε τρία λεπτά -σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός.
-Όλες οι λεπτομέρειες για τη ζωή και τις σημαντικότερες στιγμές της καριέρας του Αϊνστάιν σε τρεις μόνο ώρες.
-Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε τρία κεφάλαια -αφιερωμένα στη ζωή, τις θεωρίες, και τον τρόπο με τον οποίο επηρέασε τον κόσμο- καθένα από τα οποία προσφέρει μέσα σε μία ώρα πλήθος ενδιαφέρουσες πληροφορίες.
-Κάθε κεφάλαιο χωρίζεται σε ενότητες των τριών λεπτών, τις οποίες μπορείτε να αφομοιώσετε αμέσως, χωρίς καμία απολύτως δυσκολία. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Σκέψου σαν Φυσικός – Jim Al Khalili (ΤΡΑΥΛΟΣ)
Έγραψα μια ωδή στη Φυσική· αφηγούμαι το ειδύλλιο μαζί της· εκμυστηρεύομαι το πώς σκέφτομαι γι’ αυτήν· ομολογώ τη δίψα μου για την ολοκληρωτική γνώση των νόμων της· αγωνιώ για το πότε θα έρθει το τέλος της!
Προσπαθώντας να κατανοήσω πώς λειτουργεί ο φυσικός κόσμος, αφιέρωσα τη μισή ακαδημαϊκή μου καριέρα στην έρευνα. Την άλλη μισή τη διέθεσα στη διδασκαλία, στην επικοινωνία και στη διάδοση όσων έμαθα. Όταν ξεκίνησα, πριν από τρεις δεκαετίες, διδάχθηκα ότι βρισκόμασταν ένα βήμα πριν από το τέλος της Φυσικής, μιαν ανάσα πριν από τη Θεωρία των Πάντων. Σήμερα, βρισκόμαστε ακόμη πιο μακριά από το «νήμα» που ήμασταν έτοιμοι να «κόψουμε» πριν από τριάντα χρόνια. Όλα όσα γνωρίζουμε σήμερα για τη Φυσική μοιάζουν με νησίδα που περιβάλλεται από τον ωκεανό του ανεξερεύνητου. Η σκέψη του φυσικού πυρπολείται όταν συνειδητοποιεί πόσα πολλά υπάρχουν ακόμη να μάθει. Δεν έγραψα αυτό το βιβλίο για να αφηγηθώ την εξέλιξη της Φυσικής, ούτε για να οραματιστώ το μέλλον της (αφού δεν το γνωρίζω και υποψιάζομαι ότι θα είναι μακρύς ο δρόμος). Το έγραψα επειδή θέλω να σας μιλήσω για όσα γνωρίζω ότι δεν γνωρίζουμε.
Σας προσκαλώ σε ένα ακόρεστο διανοητικό ταξίδι, με σταθμούς τους τρεις «πυλώνες» της σύγχρονης φυσικής: τη σχετικότητα, την κβαντική μηχανική και τη θερμοδυναμική. Και στο τέλος της διαδρομής, το μυστήριο της αόρατης ύλης, η σκοτεινή ενέργεια, η κβαντική βαρύτητα βρόχων, η θεωρία Μ και η μεγάλη ενοποίηση. Τι άλλο θέλετε για να νιώσετε δέος και θαυμασμό; Μα, είναι δυνατόν να μην αγαπά κάποιος τη Φυσική;
*δεν είναι όλες οι εκδόσεις πρόσφατες
ΥΓ: για παλαιότερες βιβλιοπροτάσεις μπορείτε να επιλέξετε την ετικέτα βιβλία
in search of Physics 